Πρόσφατη έρευνα στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύονται σήμερα στο EMBO Journal, ένα από τα πιο έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, οδήγησε στην αποκάλυψη ενός νέου, μη αναμενόμενου μηχανισμού εκφυλισμού των νευρικών κυττάρων.

Οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες που συνδέονται με τη γήρανση, όπως η νόσοι Alzheimer, Parkinson και Huntington, καθώς και τα εγκεφαλικά επεισόδια είναι μερικές από τις πιο σοβαρές παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής του ανθρώπου και σε πολλές περιπτώσεις οδηγούν στο θάνατο. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτών των ασθενειών είναι η σταδιακή δυσλειτουργία και τελικά η καταστροφή νευρώνων του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Αποτέλεσμα της απώλειας των νευρώνων είναι οι ασθενείς να εμφανίζουν φυσικές και διανοητικές βλάβες (δυσκολία συντονισμού κινήσεων και προβλήματα κινητικότητας, απώλεια μνήμης και προβλήματα λόγου).

Η ολοένα αυξανόμενη συχνότητα τέτοιων ασθενειών κάνει επιτακτική την ανάγκη εύρεσης αποτελεσματικής θεραπείας. Ωστόσο, παρόλο που η έρευνα προχωράει με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν ακόμα πολλά που δεν γνωρίζουμε για τον νεκρωτικό κυτταρικό θάνατο, τον κύριο τρόπο εκφυλισμού των νευρώνων. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που οι περισσότερες κλινικές δοκιμές δεν έχουν δώσει ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Η αποκάλυψη όλων των μηχανισμών που εμπλέκονται σε φαινόμενα νέκρωσης και νευροεκφυλισμού είναι απαραίτητη για την εύρεση νέων φαρμάκων που θα βοηθήσουν στην πρόληψη, επιβράδυνση ή ακόμα και στην θεραπεία όλων των νευροεκφυλιστικών καταστάσεων.

Χρησιμοποιώντας ως πειραματικό σύστημα το νηματώδη Caenorhabditis elegans, οι ερευνητές του ΙΜΒΒ Κωστούλα Τρουλλινάκη και Νεκτάριος Ταβερναράκης, αποκάλυψαν ότι δυο διαδικασίες, απαραίτητες για τη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων, συνεισφέρουν επίσης σημαντικά στη νέκρωση τους. Πρόκειται για τους μηχανισμούς της ενδοκύττωσης και ενδοκυτταρικής μεταφοράς. Η ενδοκύττωση είναι απαραίτητη για την πρόσληψη θρεπτικών και άλλων μορίων από τα κύτταρα. Στην περίπτωση των νευρικών κυττάρων, η διαδικασία της ενδοκύττωσης είναι επίσης μείζονος σημασίας για την επεξεργασία και την μεταφορά σημάτων ανάμεσα στους νευρώνες. Επιπλέον, η ενδοκυτταρική μεταφορά φορτίων στα κατάλληλα σημεία στο εσωτερικό του κυττάρου αποτελεί διαδικασία σημαντική για την κυτταρική σηματοδότηση και την φυσιολογική του λειτουργία.

Τα αποτελέσματα της έρευνας που δημοσιοποιείται σήμερα εμπλέκουν για πρώτη φορά την υπερ-ενεργοποίηση των διαδικασιών αυτών σε φαινόμενα εκφυλισμού νευρικών κυττάρων. Επίσης, οι ερευνητές του ΙΜΒΒ αποκάλυψαν ότι η ενδοκύττωση και ενδοκυτταρική μεταφορά συνδέονται με άλλους ήδη γνωστούς κυτταρικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στη νέκρωση όπως η αυτοφαγία, Παρεμπόδιση των διαδικασιών αυτών προστατεύει τους νευρώνες από καταστροφή. Τα παραπάνω ευρήματα είναι εξαιρετικά σημαντικά καθώς συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση της κυτταρικής νέκρωσης και είναι πιθανόν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων μεθόδων για την πρόληψη ή την θεραπεία νευροεκφυλιστικών νόσων. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον:
Δρ. Νεκτάριο Ταβερναράκη, Διευθυντή Ερευνών, http://www.elegans.gr/
(Τηλ.: 2810-391066; Email: tavernarakis@imbb.forth.gr)

Endocytosis and intracellular trafficking contribute to necrotic neurodegeneration in C. elegan (pdf.)