Ο Τάσος Κωστόπουλος, ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΜΣ-ΙΤΕ), επιλέχθηκε για χρηματοδότηση από το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό πρόγραμμα ERC Starting Grant. Τα ERC Starting Grants χορηγούνται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας σε ταλαντούχους επιστήμονες που απέκτησαν τον τίτλο του διδάκτορα πριν από 2-7 χρόνια, έχουν ήδη παράγει εξαιρετικό έργο κι έχουν τη δυνατότητα να ηγηθούν στο επιστημονικό τους πεδίο. Ο Τάσος Κωστόπουλος θα διαχειριστεί χρηματοδότηση ύψους 1,4 εκατομμυρίου ευρώ για πέντε χρόνια, προκειμένου να μελετήσει μαζί με τη διεθνή ερευνητική του ομάδα τις επιπτώσεις του Μακεδονικού ζητήματος στην εσωτερική κοινωνικοπολιτική ζωή των βαλκανικών χωρών, από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου –και, πιο συγκεκριμένα, τη λειτουργία του ως καταλύτη κι εργαστηρίου για την ανάδυση κι εμπέδωση του κρατικού αυταρχισμού σε παμβαλκανική κλίμακα.

Οι παραδοσιακές προσεγγίσεις του Μακεδονικού ζητήματος έχουν εστιαστεί κυρίως στις διπλωματικές διαστάσεις και τη διαπλοκή του με τις στρατηγικές επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων, καθώς και στην αναμέτρηση των αντίζηλων βαλκανικών εθνικισμών για την επίμαχη περιοχή, τις συνειδήσεις και τη νομιμοφροσύνη του τοπικού πληθυσμού, αγνοώντας ή αποφεύγοντας να εξερευνήσουν τις συνέπειες αυτής της αντιπαράθεσης πάνω στην ίδια την εσωτερική ζωή των εμπλεκόμενων βαλκανικών χωρών. Από τον 19ο αιώνα μέχρι τα τέλη του Ψυχρού πολέμου κι ακόμη παραπέρα, ο εθνικισμός λειτούργησε ωστόσο ως ένα χρήσιμο εργαλείο, όχι μόνο για εδαφική επέκταση αλλά και για την προστασία του κοινωνικού καθεστώτος και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό κάθε χώρας, παρέχοντας επιπλέον μιαν αμφίβολη νομιμοποίηση σ’ αυτό που αποκαλούμε σήμερα «βαθύ κράτος». Ως κοινός παρανομαστής και μήλο της έριδας όλων σχεδόν των βαλκανικών εθνικισμών, το Μακεδονικό βρέθηκε συνήθως στην καρδιά αυτής της εργαλειοποίησης.

Ο Τάσος Κωστόπουλος και η ερευνητική ομάδα του στο ΙΜΣ-ΙΤΕ θα μελετήσουν πώς τα ίδια ακριβώς εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν από τα αντίζηλα βαλκανικά εθνικά κράτη για την απόσπαση νομιμοφροσύνης σε «εθνική» βάση στην ύστερη Οθωμανική Μακεδονία, όπου το έθνος γινόταν πρωτίστως αντιληπτό σαν ένα πολιτικό κόμμα, μετασχηματίστηκαν στη συνέχεια σε μια πολύ ευρύτερη μεθοδολογία κοινωνικού και πολιτικού ελέγχου. Θα εξετάσουν τη μεταφορά συγκεκριμένων διοικητικών μεθόδων επιτήρησης, ελέγχου, πολιτικής κατήχησης, κρατικής και παρακρατικής βίας, καθώς την ιδεολογική νομιμοποίησή τους εν ονόματι του εθνικού συμφέροντος, από το αρχικό πεδίο εφαρμογής τους στην οθωμανική και μεταοθωμανική Μακεδονία στην κεντρική πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Διασποράς. Θα μελετηθούν επίσης οι επιπτώσεις και οι μετασχηματισμοί αυτής της κοινής κληρονομιάς στη Ρουμανία, την Αλβανία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και το διάδοχό της εθνικό κράτος, την Τουρκία.

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα

Ο Τάσος Κωστόπουλος είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάκτορας Ιστορίας του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και, από το 2020, μεταδιδακτορικός υπότροφος του ΙΜΣ-ΙΤΕ στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος RICONTRANS. Από τα είκοσί του χρόνια εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην «Αυγή» (1985-1987), το περιοδικό «Σχολιαστής» (1986-1990), την «Ελευθεροτυπία» (1990-2012) καi την συνεταιριστική «Εφημερίδα των Συντακτών» (2012-2022)· υπήρξε μέλος της δημοσιογραφικής ομάδας «Ο Ιός», από την ίδρυση ως την αυτοδιάλυσή της (1990-2015). Μέχρι σήμερα έχει συμμετάσχει σε 59 επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ελβετία, την Τσεχία, τις ΗΠΑ, την Τουρκία, το Λίβανο, τη Σερβία, τη Βουλγαρία, τη Βόρεια Μακεδονία και την Ιαπωνία, και ως ερευνητής στα προγράμματα του ΕΛΙΔΕΚ “Brutal Intimacies. A History of Rape in Modern Greece, 1900s-1960s” και “The Public Debate on the Prespa Agreement”. Έχει δημοσιεύσει 37 επιστημονικά άρθρα στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά κι εκδώσει έξι βιβλία στα ελληνικά: Η απαγορευμένη γλώσσα. Κρατική καταστολή των σλαβικών διαλέκτων στην ελληνική Μακεδονία (2000)· Η αυτολογοκριμένη μνήμη. Τα Τάγματα Ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη (2005)· Πόλεμος και εθνοκάθαρση. Η ξεχασμένη πλευρά μιας δεκαετούς εθνικής εξόρμησης, 1912-1922 (2007)· Το «Μακεδονικό» της Θράκης. Κρατικοί σχεδιασμοί για τους Πομάκους, 1956-2008 (2009)· Κόκκινος Δεκέμβρης. Το ζήτημα της επαναστατικής βίας (2016)· Αστυνομία και «άκρα» στη Μεταπολίτευση. Η έκθεση Γκίκα και άλλα ντοκουμέντα (2017). Η διδακτορική διατριβή του, με τίτλο Εθνικά κόμματα και πρώιμος μακεδονισμός. Η κοινωνική και πολιτική διάσταση της εθνικής διαπάλης στην ύστερη οθωμανική Μακεδονία, θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες από τον εκδοτικό οίκο Βιβλιόραμα.

Για περισσότερες πληροφορίες:

Διαβάστε το Δελτίο Τύπου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας: https://erc.europa.eu/news-events/news/starting-grants-2022-call-results