Η Πράξη με τίτλο «Προηγμένες ερευνητικές δραστηριότητες στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και στην Αγροδιατροφή-ΒΙΤΑΔ» που υλοποιείται σε τρεις περιφέρειες της χώρας αποτελεί αποτέλεσμα της συνεννόησης και στενής συνεργασίας ερευνητών από 5 Iνστιτούτα του ΙΤΕ, του ΙΜΒΒ σε βασικό συντονιστικό ρόλο, του ΙΠ, του ΙΥΜ, του ΙΗΔΛ και του ΙΕΧΜΗ, και απηχεί σε μεγάλο βαθμό τους επιμέρους στρατηγικούς στόχους των Iνστιτούτων για τη μελλοντική τους πορεία στον τομέα της Υγείας, της Βιοϊατρικής έρευνας, της Αγρoδιατροφής και της Βιοτεχνολογίας.

Οι κοινοί αυτοί στόχοι είναι:

• Η Ενίσχυση των ερευνητικών δραστηριοτήτων σε τομείς επιστημονικής αριστείας.
• Η ανάπτυξη σε νέες, δυναμικές επιστημονικές περιοχές με βάση τη διεπιστημονική συνεργασία
• Η έμφαση στην εκπαιδευτική συνιστώσα της ερευνητικής δραστηριότητας
• Η τόνωση της εξωστρέφειας, η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων και η διάχυση της τεχνογνωσίας

Η Πράξη ΠΟΛΙΤΕΙΑ-ΙΙ εντάσσεται στο στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης του ΙΤΕ και αποτελεί μια ολοκληρωμένη διεπιστημονική προσέγγιση από έξι (6) Ινστιτούτα στην ανάπτυξη και χρήση νέων τεχνολογιών και εργαλείων στο πεδίο της Πολιτισμικής Κληρονομιάς. Αποτελεί συνέχεια της Πράξης ΠΟΛΙΤΕΙΑ (ΜΙΣ 448300) η οποία υλοποιήθηκε και ολοκληρώθηκε στο πλαίσιο της δράσης ΚΡΗΠΙΣ, ΕΣΠΑ 2007-2013, κατά την περίοδο 01/07/2012 – 31/12/2015 [http://www.forth.gr/politeia/]. Κεντρικό αντικείμενο της Πράξης αποτελεί η διεξαγωγή έρευνας για την ανάπτυξη σύγχρονων/καινοτόμων μεθόδων, τεχνικών, υλικών και εργαλείων με εφαρμογές στην ανάλυση/διάγνωση, τεκμηρίωση, μελέτη, προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικών/ιστορικών αντικειμένων, έργων τέχνης, μνημείων και αρχαιολογικών χώρων. Οι ερευνητικές εργασίες που προτείνονται στο πλαίσιο της δράσης εμπίπτουν στις ακόλουθες περιοχές έρευνας και εφαρμογών:

• Επιστήμη και τεχνολογία για την ανάλυση, ανίχνευση και επέμβαση (π.χ. μέθοδοι ανάλυσης, γεωδιασκόπησης αρχαιολογικών χώρων, καθαρισμού πινάκων με laser κλπ)
• Άυλο πολιτισμικό περιεχόμενο (βιβλία, αρχεία, βάσεις δεδομένων)
• Υλικά αντικείμενα πολιτισμικής κληρονομιάς (μουσειακά αντικείμενα, μνημεία, χώροι)

Οι εργασίες αυτές δημιουργούν, βελτιώνουν, τροποποιούν, διαμοιράζουν και ανταλλάσσουν πληροφορίες και γνώσεις δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον τελευταίας κατάστασης γνώσης και πρακτικών εφαρμογών.

Η Πράξη αποσκοπεί στο να συμβάλλει στη διεπιστημονική προσέγγιση των πολιτισμικών τοπίων της Μεσογείου και της μεταβολής τους στη διαχρονία. Για το σκοπό αυτό, περιλαμβάνει μια σειρά από ερευνητικά προγράμματα τα οποία υλοποιούνται κατά κύριο λόγο από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών/ΙΤΕ αλλά και από άλλα Ινστιτούτα (Πληροφορικής, Υπολογιστικών Μαθηματικών) του ΙΤΕ, τα οποία μελετούν διάφορες εκφάνσεις του χώρου της ανατολικής Μεσογείου με έμφαση στην ιστορική μεταβολή: το τοπίο, με αυτή την έννοια, δεν θεωρείται ένα στατικό δίκτυο σημείων, αλλά μια διαδικασία που εξελίσσεται συνεχώς στον ιστορικό χρόνο, σε διαρκή αλληλεπίδραση με το
οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον, και του οποίου η χρονική διάσταση είναι εξίσου σημαντική με τη χωρική. Η Πράξη λοιπόν θα εστιάσει:

• στον μετασχηματισμό του ανθρωπογενούς τοπίου σε περιόδους κρίσης και αλλαγής, μέσα από τη μελέτη οικιστικών και οικονομικών μεταβολών σε επιλεγμένες περιοχές του ελλαδικού χώρου
• στη μελέτη των πολιτιστικών δικτύων, τα οποία συνιστούν τοπία σε συνεχή μεταβολή, με τα δρομολόγια των πολιτιστικών ανταλλαγών και τη μεταφορά κέντρου βάρους να βρίσκονται στο επίκεντρο
• σε καινοτόμες προσεγγίσεις στην έννοια του τοπίου, όπως είναι τα ηχοτοπία
• στην απεικόνιση του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου και τις παραμέτρους που την καθορίζουν
• στη χρήση νέων εργαλείων για τη μελέτη, ανάλυση και απεικόνιση του ανθρωπογενούς τοπίου. Στα πλαίσια της Πράξης, θα γίνει αρχειακή και βιβλιογραφική έρευνα, θα αναπτυχθούν ερευνητικές και ψηφιακές υποδομές και θα γίνουν παρουσιάσεις σε διεθνή συνέδρια, με τη συμμετοχή τακτικού προσωπικού του φορέα, μεταδιδακτόρων και άλλων ερευνητών, καθώς και μεταπτυχιακών φοιτητών α΄ και β΄ κύκλου. Προϊόν της Πράξης θα είναι βιβλιογραφίες και βάσεις δεδομένων προσβάσιμες στην επιστημονική κοινότητα, μια σειρά άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, μονογραφίες και εκδόσεις πηγών.

Τα προβλήματα του σημερινού ενεργειακού συστήματος αφορούν στο περιβάλλον (εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και ρύπων εν γένει), την αειφορία (πεπερασμένα αποθέματα ορυκτών πηγών) και την ασφάλεια εφοδιασμού. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων του ενεργειακού συστήματος απαιτεί την αναδιάταξή του με βάση τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η μετάβαση στο νέο ενεργειακό τοπίο θα βασισθεί σε ένα μεγάλο εύρος ενεργειακών τεχνολογιών, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν τεχνολογίες παραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), καθώς και τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλο το φάσμα των ενεργειακών υπηρεσιών. Τελική επιδίωξη σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η δραστική μείωση των εκπομπών CO2 ώστε να ελεγχθεί η κλιματική αλλαγή με τις συνακόλουθες επιπτώσεις. Η μεσοπρόθεσμη στόχευση της ΕΕ εκφράζεται με το τρίπτυχο 20/20/20 έως το 2020 (20% εισαγωγή ΑΠΕ στο σύστημα, 20% εξοικονόμηση ενέργειας, 20% μείωση εκπομπών CO2).

Οι σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά και τα περιβαλλοντικά ζητήματα απαιτούν για την επίλυσή τους σημαντικά βήματα ανάπτυξης νέων τεχνολογιών και καινοτομικών δράσεων. Τα προηγμένα υλικά που συμπεριλαμβάνουν λειτουργικά και νανοδομημένα υλικά τα οποία ενσωματώνονται σε βελτιστοποιημένες διατάξεις και διεργασίες, αποτελούν το υπόβαθρο για αυτό το σκοπό. Η παρούσα Πράξη επωφελείται του διεπιστημονικού περιβάλλοντος που υπάρχει στα Ινστιτούτα ΙΕΧΜΗ, ΙΗΔΛ και ΙΥΜ του ΙΤΕ ώστε η βασική έρευνα αιχμής στον τομέα των υλικών να κινηθεί στοχευμένα σε ενεργειακές και περιβαλλοντικές εφαρμογές με σημαντικά καινοτομικά χαρακτηριστικά. Τα προηγμένα/νανοδομημένα υλικά εντασσόμενα στις κατάλληλες διεργασίες για επίλυση συγκεκριμένων ενεργειακών και περιβαλλοντικών προβλημάτων βρίσκονται στον πυρήνα της έξυπνης εξειδίκευσης των περιφερειών Δυτικής Ελλάδας και Κρήτης, στις οποίες εδρεύουν τα συμμετέχοντα Ινστιτούτα του ΙΤΕ.

Η Πράξη ΠΕρΑν αποσκοπεί στην ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων στην περιβαλλοντική έρευνα και ανάπτυξη με σκοπό την μελέτη, παρακολούθηση, πρόβλεψη και βελτίωση ποιότητας του περιβάλλοντος (ατμόσφαιρα, θάλασσα, εδάφη, αστικό περιβάλλον), τη μελέτη, πρόβλεψη και αντιμετώπιση επιπτώσεων φυσικών καταστροφών και της κλιματικής αλλαγής, καθώς και την ευαισθητοποίηση του κοινού σε αυτές, τον περιορισμό της περιβαλλοντικής ρύπανσης με την ανάπτυξη τεχνολογιών απορρύπανσης εδαφών και διαχείρισης αποβλήτων με παράλληλη ανάκτηση προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, την ιστορική μελέτη της χρήσης πολύτιμων φυσικών πόρων όπως είναι το νερό, τη βέλτιστη αξιοποίηση περιβαλλοντικών παραγόντων σε εφαρμογές γεωργίας, την αντιμετώπιση εντόμων υγειονομικής και γεωπονικής σημασίας, τη μελέτη και αξιοποίηση χερσαίων και θαλάσσιων γενετικών πόρων, προς όφελος του περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών.

Κεντρικός στόχος του έργου είναι η διεξαγωγή έρευνας και η ανάπτυξη και εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων, πειραματικών διατάξεων και υπολογιστικών εργαλείων για την παρακολούθηση, μελέτη, ανάλυση, προστασία και βελτίωση ποιότητας του φυσικού, βιολογικού και αστικού περιβάλλοντος, την βέλτιστη αξιοποίηση περιβαλλοντικών παραγόντων στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και την μελέτη, πρόβλεψη, και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Στην Πράξη ΠΕρΑν που έχει συνολική διάρκεια 3 χρόνια συμμετέχουν τα 6 Ερευνητικά Ινστιτούτα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) σε Ηράκλειο, Ρέθυμνο και Πάτρα.

Στο πλαίσιο της «Δράσης στρατηγικής ανάπτυξης ερευνητικών και τεχνολογικών φορέων», η προτεινόμενη Πράξη με τίτλο "Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών για την κατ' οίκον παρακολούθηση, υποστήριξη και βελτίωση της ποιότητας ζωής ασθενών και άλλων ευπαθών ομάδων του πληθυσμού" (Ποιότητα Ζωής II) φιλοδοξεί να αποτελέσει συνέχεια και μετεξέλιξη της Πράξης ΚΡΗΠΙΣ «Αξιοποίηση προηγμένων τεχνολογιών για τη βελτίωση της Ποιότητας Ζωής μέσω της παροχής κατ' οίκον ιατρικής παρακολούθησης και υποβοήθησης καθημερινών δραστηριοτήτων.

Συγκεκριμένα, προτείνονται:

• Η ευρεία δοκιμή των κλινικών πρωτοκόλλων, των τεχνολογιών και των εφαρμογών που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Ι
• Η περαιτέρω ανάπτυξη τεχνολογιών, εφαρμογών, αισθητήρων και υλικών για την αντιμετώπιση επιπλέον κατηγοριών ασθενών.
• H πειραματική ανάπτυξη και πιλοτική αξιοποίηση καινοτόμων υλικών και διατάξεων τόσο για την παρακολούθηση και την καταγραφή, όσο και για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα σε εσωτερικούς χώρους, με έμφαση στις περιπτώσεις των οικιακών «εσωτερικών» χώρων χρηστών από τη ομάδα στόχο του έργου (συμπεριλαμβανομένων και των ομάδων στόχου του ΚΡΗΠΙΣ Ι).
• Η πειραματική ανάπτυξη ενός συστήματος επίβλεψης και καθοδήγησης ατόμων κατά την εκτέλεση δραστηριοτήτων που απαιτούν ενορχηστρωμένη ακολουθία ενεργειών και η ανάπτυξη και πιλοτική δοκιμή τεχνικών συμπιεσμένης δειγματοληψίας και μηχανικής μάθησης για την αναγνώριση της ανθρώπινης δραστηριότητας, χρησιμοποιώντας Σωματικά Δίκτυα Αισθητήρων (Body Sensor Networks, BSN).
• Η πειραματική ανάπτυξη ενός συστήματος διασύνδεσης προσωπικών συστημάτων ηλεκτρονικής υγείας (Personal Health Systems), που θα είναι προσαρμοσμένο για τις συγκεκριμένες χρήσεις, αλλά και στις ανάγκες των ομάδων ασθενών όπως περιγράφεται στο έργο, με ολοκληρωμένα συστήματα διαχείρισης ιατρικών δεδομένων ηλεκτρονικού φακέλου υγείας.
• Μελέτη Ασφάλειας των Δεδομένων και της Υπολογιστικής Υποδομής
• Η μελέτη βιωσιμότητας των προτεινόμενων τεχνολογικών λύσεων και πιλοτικής λειτουργίας της υπολογιστικής υποδομής.

Το έργο στοχεύει στην ίδρυση μίας διεπιστημονικής Εθνικής Ερευνητικής Υποδομής (EEY), η οποία θα προσφέρει κυρίως στην Ελληνική επιστημονική κοινότητα πρόσβαση σε α) προηγμένες πειραματικές εγκαταστάσεις οι οποίες μπορούν να υποστηρίξουν έρευνα αιχμής στην επιστήμη, τεχνολογία και εφαρμογές των laser και β) ολοκληρωμένα πολύπλευρα εργαλεία και τεχνολογίες για την αντιμετώπιση απαιτητικών ερευνητικών προκλήσεων στο πεδίο της επιστήμης της πολιτιστικής κληρονομιάς (ΠΚ).

Στο σκέλος α) η υποδομή θα προσφέρει πρόσβαση σε μία μεγάλη ποικιλία συστημάτων laser τελευταίας τεχνολογίας, σε δευτερογενείς πηγές ακτινοβολίας και σωματιδίων καθώς και σε εξειδικευμένους σταθμούς εργασίας, ευέλικτη οργανολογία και πληροφορικά συστήματα. Οι στόχοι του έργου είναι να: i) επεξεργαστεί και οριστικοποιήσει το σχήμα διακυβέρνησης της Υποδομής, ii) να επεξεργαστεί και οριστικοποιήσει τα είδη και την πολιτική πρόσβασης χρηστών iii) να δημιουργήσει νέες ή να αναβαθμίσει υπάρχουσες εργαστηριακές εγκαταστάσεις των φορέων που παρέχουν πρόσβαση σε χρήστες, iv) να συντονίσει τα περισσότερα από τα μεγαλύτερα εθνικά εργαστήρια στην διεξαγωγή διεπιστημονικής έρευνας που βελτιώνει την πρόσβαση στην ΕΕΥ, v) να προσφέρει συντονισμένες ευκαιρίες δι-ινστιτουτικής πρόσβασης σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Ένας άλλος στόχος του έργου είναι η υπό ίδρυση ΕΕΥ να αποτελέσει μία στέρεα βάση για τη μετεξέλιξη, τουλάχιστον τμήματός της, και μελλοντική λειτουργία της ως μία Περιφερειακή Υποδομή του Ευρωπαϊκού Οικοσυστήματος ερευνητικών υποδομών. Το έργο έχει ως εκ τούτου μεγάλο εθνικό και περιφερειακό ενδιαφέρον, τεχνολογικής και κοινωνικό-οικονομικής συνάφειας.

Η προτεινόμενη ΕΕΥ αποτελεί μία συνεργατική ενέργεια υπαρχόντων και εν μέρει μακροχρόνιων πρωτοβουλιών εθνικών ιδρυμάτων, σχετιζόμενων με υποδομές του ESFRI και άλλες υποδομές των προγραμμάτων πλαισίου της Ε.Ε.. Αποτελεί μία συνέχεια και φυσική εξέλιξη σε μια ΕΕΥ των στηριζόμενων από την ΓΓΕΤ πρωτοβουλιών σχετικά με την συμμετοχή της Ελλάδας στις Υποδομές του ESFRI ELI, HiPER και E-RIHS και των σχετικών εθνικών δικτύων ELI-GR και HiPER-GR, της Ultraviolet Laser Facility (ULF) η οποία λειτουργεί επιτυχώς ως Ευρωπαϊκή Υποδομή Laser από το 1990 και είναι σήμερα μέλος του έργου LaserLab και του έργου IPERION το οποίο μετεξελίχθηκε στο E-RIHS (ESFRI) ΙΗΔΛ.

Συγκροτώντας έναν ενιαίο εικονικό χώρο εργασίας, οποίος θα προσφέρει πρόσβαση σε ψηφιακούς πόρους, εργαλεία επιμέλειας και επεξεργασίας των πόρων, καλές πρακτικές και υποστήριξη, η ΑΠΟΛΛΩΝΙΣ θα επιτρέψει στις ελληνικές ερευνητικές και εκπαιδευτικές κοινότητες των ανθρωπιστικών επιστημών, αλλά και σε παραγωγικούς συντελεστές της επικοινωνίας, του πολιτισμού και του τουρισμού, να πραγματοποιήσουν τις δημιουργικές δραστηριότητές τους με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και μικρότερο κόστος, καθώς επίσης να επιχειρήσουν δράσεις που μόνο η διαθεσιμότητα δεδομένων μεγάλης κλίμακας καθιστά δυνατές. Το clarin:el (www.clarin.gr), έχει στην προηγούμενη κατασκευαστική φάση αναπτύξει μία ανοικτή, ασφαλή και διαλειτουργική υποδομή γλωσσικών πόρων, που παρέχει γλωσσικά δεδομένα και υπηρεσίες γλωσσικής επεξεργασίας στην ερευνητική κοινότητα, τη βιομηχανία και το ευρύ κοινό. Στην προκείμενη ανάπτυξη της υποδομής ΑΠΟΛΛΩΝΙΣ, οι στόχοι είναι: (1) υποστήριξη της λειτουργίας του clarin:el και βελτίωση εντοπισμένων προβλημάτων από την μέχρι τώρα λειτουργία, (2) αναβάθμιση με νέες υπηρεσίες και πόρους και προσαρμογή στις προκλήσεις των μεγάλων δεδομένων και της αναλυτικής αυτών, (3) επαύξηση του δικτύου με νέα αποθετήρια και χρήστες από διάφορες κατηγορίες και σύνδεσή του με την αντίστοιχη υποδομή Clarin ERIC, (4) διοργάνωση γενικών δράσεων διάχυσης, και ειδικών στοχευμένων δράσεων εκπαίδευσης σε ειδικά κοινά και συνεργατικών δράσεων συγκέντρωσης και χρήσης πόρων και υπηρεσιών με στόχο τη διάδοση της χρήσης της γλωσσικής τεχνολογίας στις ροές ερευνητικών εργασιών των Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, αλλά και κάθε επιστημονικού ή/και παραγωγικού τομέα, (5) υλοποίηση πιλοτικών εφαρμογών αξιοποίησης της χρήσης του clarin:el και της γλωσσικής τεχνολογίας. To DARIAH-GR/ΔΥΑΣ έχει στην προηγούμενη κατασκευαστική φάση αναπτύξει ψηφιακούς πόρους, εργαλεία, οδηγίες και δράσεις διάχυσης τεχνογνωσίας και παρακολούθησης της διείσδυσης των ψηφιακών μεθόδων στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Στο έργο ανάπτυξης της υποδομής ΑΠΟΛΛΩΝΙΣ, οι στόχοι είναι: (1) δημιουργία του τεχνολογικού υποβάθρου για την συσσώρευση δεδομένων (ψηφιακών τεκμηρίων) από αποθετήρια και βάσεις δεδομένων που διατηρούν φορείς του πεδίου, (2) υπηρεσίες επιμέλειας, εμπλουτισμού και διάθεσης μέσω εξειδικευμένων υπηρεσιών σημασιολογικής αναζήτησης και προβολής που θα ολοκληρωθούν μέσω δικτυακής πύλης η οποία θα ενοποιεί τόσο το περιεχόμενο όσο και τις υπηρεσίες, (3) συντήρηση και εμπλουτισμός των μητρώων δεδομένων (φορέων, προσώπων, οργανισμών, πηγών δεδομένων, κ.α.) από τις περιοχές: Ανθρωπολογία και Εθνολογία, Κλασσικές σπουδές, Επιγραφική και νομισματολογία, Νεότερη και σύγχρονη ιστορία, Λογοτεχνία, Γλωσσολογία, Θεατρικές Σπουδές, (4) δράσεις διάχυσης και στοχευμένες δράσεις εκπαίδευσης σε σύγχρονα εργαλεία και τεχνολογίες για την δημιουργία συλλογών, την επιμέλεια / εμπλουτισμό πληροφορίας, κ.α.,που περιλαμβάνουν θερινά σχολεία, σεμινάρια και πρακτική άσκηση, (5) λειτουργία του Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών για την καταγραφή και αποτίμηση της διείσδυσης και την ανάλυση της χρήσης των ψηφιακών πόρων και εργαλείων στις ανθρωπιστικές επιστήμες, (6) στοχευμένες δράσεις επιχειρηματικότητας για την ενεργό προσέγγιση προς τις επιχειρήσεις και τη δημιουργική βιομηχανία.

Η υποδομή INNOVATION-EL, θεμελιώνεται πάνω σε μια ισχυρή βάση υπάρχοντος αλλά και συμπληρωματικού εξοπλισμού, υψηλής τεχνογνωσίας, μακροχρόνιας ερευνητικής εμπειρίας και επιστημονικής αριστείας που συνεισφέρουν οι εμπλεκόμενοι Φορείς, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων από τη σύνθεση, ανάπτυξη και χαρακτηρισμό υλικών, μέχρι την εφαρμογή διαδικασιών ολοκλήρωσης για την ανάπτυξη και αποτίμηση μίκρο- και νάνο-διατάξεων. Στη διάρκεια των 36 μηνών υλοποίησης του παρόντος έργου, η INNOVATION-EL, θέτει ως πρωταρχικό στόχο την αποτελεσματική εκμετάλλευση της οικονομικής ενίσχυσης για την υλοποίηση συνεργατικών δράσεων έρευνας, διασύνδεσης, αποτελεσματικής διαχείρισης και δοκιμαστικής/πιλοτικής πρόσβασης, ώστε να συγκεραστεί/συνενωθεί η εμπειρία και λειτουργική ωριμότητα των ανεξάρτητων, γεωγραφικά διεσπαρμένων, υποδομών κάτω από ένα ευέλικτο σχήμα διακυβέρνησης και να εγκαθιδρυθεί μια καλά σχεδιασμένη πολιτική προσβασιμότητας του δικτύου. Το αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής θα είναι η δημιουργία μιας ώριμης Εθνικής Υποδομής Νανοτεχνολογίας, "ανοιχτής" και εύκολα προσβάσιμης στον Ακαδημαϊκό και Βιομηχανικό χώρο, που θα συνεισφέρει ταυτόχρονα στην εθνική ανασυγκρότηση μεγάλων υποδομών σύγχρονης τεχνολογίας και ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού, καθώς και στη διασύνδεσή τους με τον ιδιωτικό τομέα. Οι Συνεργατικές Ερευνητικές Δράσεις στοχεύουν στη βελτιστοποίηση διεργασιών, σχεδιασμού και ανάπτυξης/σύνθεσης νανοϋλικών και νανοδομών, όπως τα λειτουργικά πολυμερή, οι νανοδομημένοι και επιφανειακά τροποποιημένοι άνθρακες και τα υλικά για νανοηλεκτρονική/νανοφωτονική. Σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτων θα αφορά επίσης στη βελτιστοποίηση προηγμένων τεχνικών χαρακτηρισμού νανοϋλικών, νανοδομών και νανοσυστημάτων με πειραματικές και υπολογιστικές μεθόδους, καθώς και στη βελτιστοποίηση και τυποποίηση κατασκευαστικών διεργασιών για καινοτόμες μικρο/νανοδιατάξεις και συστήματα.

Η Πράξη έχει ως στόχο την αναβάθμιση και ολοκλήρωση της σημαντικής υποδομής που έχει ήδη αναπτυχθεί στη χώρα για διαχείριση των δεδομένων μεγάλης κλίμακας (big data) τα οποία αποτελούν την βάση για τη σύγχρονη έρευνα στις βιοεπιστήμες. Το Έργο θα στηρίξει τη λειτουργία της Ελληνικής Ερευνητικής Υποδομής για Διαχείριση και Ανάλυση Δεδομένων στις Βιοεπιστήμες ELIXIR-GR, Εθνικό Κόμβο του ELIXIR-EUROPE, για τρία χρόνια, με την συμμετοχή 15 φορέων – 6 πανεπιστημίων (ΕΚΠΑ, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Πανεπιστήμιο Κρήτης και Πανεπιστήμιο Πατρών), 8 Ερευνητικών Κέντρων (ΑΘΗΝΑ, ΕΚΕΤΑ, ΕΙΕ, ΕΛΚΕΘΕ, ΙΒΕΑΑ, ΙΤΕ, ΕΙΠ και ΦΛΕΜΙΓΚ) και ενός Τεχνολογικού Φορέα, (ΕΔΕΤ).

Το πρόγραμμα InfrafrontierGR/Phenotypos στοχεύει στην περαιτέρω ανάπτυξη της υποδομής INFRAFRONTIER-GR ως προς την παροχή ολοκληρωμένων, τυποποιημένων υπηρεσιών στη βιοϊατρική έρευνα, για τον στοχευμένο φαινοτυπικό χαρακτηρισμό γονιδιακών μεταλλαγών σε ζωικά πρότυπα εκφυλιστικών ανθρώπινων νοσημάτων και συν-νοσηροτήτων υψηλής κοινωνικοοικονομικής σημασίας. Μέσα από τα υποέργα του, το πρόγραμμα (α) συντονίζει και κινητοποιεί τις προσπάθειες απασχόλησης εξειδικευμένου ερευνητικού προσωπικού, (β) αναπτύσσει καινοτόμες και μοναδικές υπηρεσίες, (γ) καλύπτει εθνικές ερευνητικές ανάγκες σε διάφορες περιφέρειες, (δ) αποτελεί κόμβο ανάδειξης εθνικών ερευνητικών προσπαθειών και προϊόντων στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, (ε) υποστηρίζει έργα βιοϊατρικής επιχειρηματικότητας, και (δ) ισχυροποιεί τη συμμετοχή της Ελλάδας στις πανευρωπαϊκές υποδομές του BMS / ESFRI. Η υποδομή ΙnfrafrontierGR ιδρύθηκε το 2012 και αποτελεί μια Εθνικής εμβέλειας Ερευνητική Υποδομή (ΕΥ) ανοικτής πρόσβασης που αποσκοπεί στην αύξηση της τοπικής / περιφερειακής ανταγωνιστικότητας στην βιοϊατρική έρευνα μέσω της παραγωγής, αρχειοθέτησης, διανομής και πολυεπίπεδου φαινοτυπικού χαρακτηρισμού ζωικών μοντέλων. Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης ανάπτυξης (2012-2015), το ΙnfrafrontierGR βασίστηκε στην εμπειρία 3 διακεκριμένων Ερευνητικών Κέντρων - Φλέμιγκ, ΙΙΒΕΑΑ, και IMBB-ITE. Η προτεινόμενη δεύτερη φάση (Phenotypos) ολοκληρώνει την ΕΥ ΙnfrafrontierGR, με την ενίσχυση της κρίσιμης μάζας των φορέων που συμμετέχουν και την προσθήκη νέων τεχνολογιών, και παρέχει πρόσβαση σε μια σειρά από πιστοποιημένες πλατφόρμες φαινοτύπισης ζωικών μοντέλων υπό το πρίσμα παθολογικών συνθηκών όπως η χρόνια φλεγμονή, ο καρκίνος, οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες, οι μεταβολικές ασθένειες κ.α. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, επιπλέον εταίροι έχουν στρατηγικά επιλεγεί για (α) να αναβαθμιστούν οι δυνατότητες της φαινοτυπικής ανάλυσης και της κατάρτισης του προσωπικού, (β) να συνδεθούν προ-κλινικά και μεταφραστικά προγράμματα, και (γ) να αυξηθεί η εμβέλεια των περιφερειακών ερευνητικών κοινοτήτων που θα έχουν πρόσβαση στην υποδομή. Στους νέους φορείς περιλαμβάνονται το ΕΚΠΑ, το οποίο αντιπροσωπεύεται από την Ιατρική Σχολή και το εργαστήριο Βιολογίας-Βιοχημείας του Τμήματος Νοσηλευτικής και το Τμήμα Μοριακής Βιολογίας & Γενετικής του ΔΠΘ. Συγκεκριμένα οι δράσεις του έργου αποσκοπούν: - Στην παροχή υπηρεσιών ανοικτής πρόσβασης σε εθνικούς και διεθνείς ακαδημαϊκούς και παραγωγικούς φορείς που δεν έχουν την υποδομή, τη συνάφεια ή την τεχνογνωσία για την ανάλυση ζωικών προτύπων - Την προσφορά τυποποιημένων διαδικασιών φαινοτύπισης που δεν προσφέρονται σε Ευρωπαϊκές κλινικές ποντικών και σε τομείς στους οποίους η χώρα έχει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και έξυπνη εξειδίκευση (RIS3) - Στην ομοιομορφία και μεταφρασιμότητα των αποτελεσμάτων με την ένταξη τυποποιημένων δοκιμασιών και μετρήσεων προκλινικού και κλινικού ελέγχου.

Η παρούσα πρόταση αναφέρεται στη δημιουργία Ερευνητικής Υποδομής με την ονομασία «Ερευνητική Υποδομή για την Αξιοποίηση Αποβλήτων και Αειφόρου Διαχείρισης Φυσικών Πόρων», INVALOR ("Research infrastructure for Waste Valorization and Sustainable Management of Resources, INVALOR") με στόχο την προώθηση της έννοιας της κυκλικής οικονομίας. Το όραμα των μελών του INVALOR είναι η απόκτηση και χρήση γνώσης μέσω της προαγωγής της επιστήμης, της τεχνολογίας της πληροφόρησης, της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, καθώς και της ίδρυσης μιας «κοινωνίας γνώσης» με σκοπό την βιώσιμη αύξηση της απασχόλησης και του εθνικού πλούτου με ταυτόχρονη προστασία του οικοσυστήματος. Βασική αρχή στην οποία στηρίζεται η υποδομή είναι ότι τα παραπροϊόντα των βιομηχανικών δραστηριοτήτων δεν αποτελούν "απόβλητα" αλλά επεξεργασμένες πρώτες ύλες και δυνητικούς Εθνικούς/Ευρωπαϊκούς Πόρους. Ο κύριος στόχος είναι η διάχυση, η ενθάρρυνση και η υποστήριξη της εφαρμογής ώριμων ερευνητικών αποτελεσμάτων σε τομείς που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία, την αξιοποίηση της πρωτογενούς και της απόβλητης βιομάζας, των βιομηχανικών, αγροτοβιομηχανικών και αστικών στερεών αποβλήτων και παραπροϊόντων για την παραγωγή νέων υλικών υψηλής προστιθέμενης αξίας, βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς και ενέργειας. Τα μέλη του INVALOR διαθέτουν την κοινή πεποίθηση ότι η βασική έρευνα που διεξάγεται για την αξιοποίηση των παραπροϊόντων/επεξεργασμένων πρώτων υλών είναι ζωτικής σημασίας για την εθνική οικονομία και ότι μπορεί να οδηγήσει στην βιώσιμη αύξηση της απασχόλησης και του εθνικού πλούτου.

Τα καινοτόμα αποτελέσματα της έρευνας, η οποία είναι διαθέσιμα στην υποδομή INVALOR, θα έχουν πολλαπλασιαστικό όφελος, καθότι θα δημιουργηθούν νέες βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες και νέες ευκαιρίες απασχόλησης. Αυτό θα επιτευχθεί μόνο μέσω μιας υψηλής ποιότητας Ερευνητικής Υποδομής που θα προσελκύσει ταλαντούχους νέους ερευνητές και θα τονώσει την κινητικότητά τους.

Η Ερευνητική Υποδομή «ΒιοΑπεικόνιση-GR» θα αποτελέσει τον Ελληνικό κόμβο του Euro-BioImaging (http://www.eurobioimaging.eu/), μιας πανευρωπαϊκής ερευνητικής υποδομής (ΕΥ) του ESFRI με εξαιρετική σημασία για την έρευνα και την καινοτομία στις επιστήμες ζωής. Σκοπός της ΕΥ «ΒιοΑπεικόνιση-GR» είναι η ώθηση της καινοτομίας στο χώρο της βιο-ιατρικής απεικόνισης, η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτές τις μεθόδους προηγμένης τεχνολογίας, αλλά και η ανοικτή πρόσβαση σε καθιερωμένες τεχνολογίες απεικόνισης, οι οποίες δεν είναι προσπελάσιμες κατά τον ίδιο τρόπο στους ερευνητές ανά την επικράτεια. Η βιο-ιατρική απεικόνιση η οποία καλύπτει όλο το φάσμα βιολογικών και ιατρικών εφαρμογών, από απεικόνιση μορίων, κυττάρων, και πειραματόζωων σε πραγματικό χρόνο (live imaging), έως και ασθενών (απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού MRI, αξονική τομογραφία CT) παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, τόσο στην έρευνα όσο και στην ιατρική πρακτική. Πρόκειται για αναντικατάστατο εργαλείο, τόσο στις συνήθεις διαγνωστικές εξετάσεις, όσο και στη βασική και τη μεταφραστική έρευνα, όπου αξιοποιείται και για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Ένα ευρύ φάσμα τεχνολογιών – τεχνικών και εξοπλισμού χρησιμοποιούνται για την ΒιοΑπεικόνιση, όπως: Οπτική μικροσκοπία ορατού φωτός, Μικροσκοπία φθορισμού, Ηλεκτρονική μικροσκοπία, Απεικόνιση πειραματόζωων με εγγύς υπέρυθρο φως ή βιοφωταύγεια, Μαγνητική/υπολογιστική και ποζιτρονική τομογραφία, Οπτική τομογραφία συμφωνίας και Απεικόνιση με υπερήχους. Στην σύγχρονη Βιολογία και Βιο-ιατρική, οι τεχνολογίες απεικόνισης ζωντανών κυττάρων και οργανισμών προσφέρουν ακριβείς απαντήσεις σε πολλαπλά ερευνητικά ερωτήματα αλλά και ασφαλείς μεθοδολογίες διάγνωσης. Η τεχνολογία και η χρήση κολλοειδών νανοκρυσταλλικών ημιαγωγών (quantum dots) υπόσχεται να διευρύνει το φάσμα των εφαρμογών της φωτονικής μικροσκοπίας φθορισμού. Επαναστατικές νέες τεχνικές μικροσκοπίας έχουν αναπτυχτεί τα τελευταία χρόνια οι οποίες επιτρέπουν την απεικόνιση βιολογικών δομών και την παρακολούθηση βιολογικών διεργασιών σε αναλύσεις που προσεγγίζουν αυτές του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου. Παράλληλα οι νέες τεχνολογίες σε επίπεδο Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας επιτρέπουν την παρατήρηση κυτταρικών δομών με διακριτικό όριο μερικών νανομέτρων, την απεικόνιση (σχεδόν σε ατομικό επίπεδο) μακρομοριακών δομών καθώς και την τρισδιάστατη απεικόνιση κυτταρικών συστατικών μέσω τομογραφίας Ηλεκτρονικής μικροσκοπίας. Επιπλέον, μια πολύ πρόσφατη νέα τεχνολογική εφαρμογή αφορά στην παράλληλη αποτύπωση παρατηρήσεων φωτονικής-ηλεκτρονικής μικροσκοπίας μέσω συσχετιζόμενης φωτονικής-ηλεκτρονικής μικροσκοπίας.

Η υποδομή ΚΕΘΑΠ-CMBR, «Κέντρο για τη μελέτη και την αειφόρο εκμετάλλευση θαλάσσιων βιολογικών πόρων» ιδρύεται με τη σύμπραξη ερευνητικών και εκπαιδευτικών φορέων μεγάλου εύρους γνωστικών πεδίων και διαθέσιμων υποδομών. Το IΘABBYK -ΕΛΚΕΘΕ που συντονίζει, καθώς και τα Πανεπιστήμια Κρήτης και Αιγαίου που εκπροσωπούν τις θαλάσσιες ερευνητικές υποδομές και έρευνα, πλαισιώνονται από νέους ισχυρούς φορείς και ομάδες αναγνωρισμένης αριστείας που εμπλουτίζουν το γνωστικό εύρος και τις υποδομές. Τέτοιοι φορείς είναι: το Φαρμακευτικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Πολυτεχνείο Κρήτης, το ΤΕΙ Κρήτης, τα Ινστιτούτα Πληροφορικής και Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ. Η παρούσα προπαρασκευαστική φάση της Υποδομής υλοποιείται μέσα από τις ακόλουθες τρεις Ενότητες Εργασίας: (1) Σχεδιασμός και βελτίωση της Υποδομής, (2) Κοινές ερευνητικές δράσεις στον τομέα της "Γαλάζιας Ανάπτυξης", και (3) Διοικητικές και προωθητικές δράσεις για τη λειτουργία της Υποδομής. Στην ΕΕ1 θα γίνει η μελέτη και η αδειοδότηση για την κατασκευή, σε επόμενη φάση, μιας πολυχρηστικής εξέδρας ανοιχτής θάλασσας, μοναδικής διεθνώς, για ανάπτυξη της υπεράκτιας υδατοκαλλιέργειας, σε συνδυασμό με εφαρμογές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη δημιουργία παρατηρητηρίου ανοιχτής θάλασσας. Στο στάδιο της μελέτης και αδειοδοτήσεων εντάσσεται και η διασύνδεση του υπάρχοντος υποθαλάσσιου βιοτεχνολογικού πάρκου του ΙΘΑΒΒΥΚ με τις χερσαίες εγκαταστάσεις, μέσω οπτικής ίνας και δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος. Αναβάθμιση εξοπλισμού θα γίνει α) στο υποθαλάσσιο πάρκο και με έργα προσομοίωσης υποθαλάσσιου σπηλαίου, β) στους μεσοκόσμους για ευκολότερη και ασφαλέστερη πρόσβαση, γ) στην πειραματική υποδομή ιχθύων για την υποστήριξη μελετών βιολογίας, φυσιολογίας, παθολογίας και συμπεριφοράς, δ) στην πλατφόρμα συστημικής βιολογίας και -ωμικών ερευνών για την ολοκλήρωσή της, ως «state of the art» υποδομή παραγωγής «μαζικών πολύπλοκων δεδομένων», στ) στην ηλεκτρονική υποδομή υψηλής απόδοσης για την αποθήκευση και αποδοτικότερη ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων, ζ) στα πληροφοριακά συστήματα εφαρμογής σύγχρονων υπηρεσιών πρόσβασης, ευρετηριασμού και διασύνδεσης δεδομένων για εξασφάλιση λειτουργίας, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης σύγχρονης έρευνας. Η συνοχή και λειτουργική βελτιστοποίηση του CMBR θα αναπτυχθεί μέσα από τις κοινές ερευνητικές δράσεις, στον τομέα της "Γαλάζιας Ανάπτυξης" με χρήση της Υποδομής, που θα περιλαμβάνουν: α) Ανάπτυξη εργαλείων για υπεράκτιες θαλάσσιες εξέδρες πολλαπλών χρήσεων, με σκοπό τη διαχείριση της ενέργειας σε απομακρυσμένα συστήματα, την ανάπτυξη μεθόδων–εργαλείων αξιόπιστης μεταφοράς δεδομένων, την ανάπτυξη αυτοματοποιημένων μεθοδολογιών διαχείρισης, β) Διεπιστημονικές ερευνητικές δράσεις στο υποθαλάσσιο βιοτεχνολογικό πάρκο Κρήτης με καλλιέργεια νέων ειδών, μελέτη της δυναμικής βιοκοινοτήτων σε συνάρτηση με τις περιβαλλοντικές συνθήκες με συνεχή καταγραφή περιβαλλοντικών παραμέτρων, γ) Ολοκληρωμένη προσέγγιση σε μεσοκόσμους της δομής και λειτουργίας του μικροβιακού τροφικού πλέγματος υπό την επίδραση ανθρωπογενών επιδράσεων, δ) Εφαρμογή της κατανεμημένης πλατφόρμας -ωμικών τεχνολογιών (γονιδιωματική, μεταγραφωμική, πρωτεωμική,μεταβολωμική και πλατφόρμα ελέγχου βιοδραστικότητας για την ανακάλυψη βιοδραστικών μεταβολιτών θαλάσσιας προέλευσης από βακτήρια, μύκητες, μικροφύκη και σπόγγους (βιοαναζήτηση - bioprospecting), (5) Διεξαγωγή πειραμάτων για τη βελτίωση της ποιότητας και της ευζωίας ιχθύων. Τέλος, υψηλή προτεραιότητα θα δοθεί στην άμεση ανάπτυξη διοικητικών και προωθητικών δράσεων για τη διακυβέρνηση και τη λειτουργία της Υποδομής, τη διαχείριση του Έργου, την πολιτική πρόσβασης στην Υποδομή και βέβαια στις δράσεις ενημέρωσης και διάχυσης. Περιλαμβάνεται επίσης και η αναβάθμιση υπαρχουσών κτιριακών εγκαταστάσεων του ΕΛΚΕΘΕ σε χώρο φιλοξενίας ερευνητών.